Με τη φράση ’’Όλβιος εστί όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν’’ δηλαδή ευτυχισμένοι όσοι από την ιστορία τους έχουν μάθει, ο Ευριπίδης κατέδειξε την αξία της γνώσης της ιστορίας, καθώς μας επιτρέπει να αποφύγουμε λάθη του παρελθόντος και να διδαχθούμε από τις επιτυχίες των προγονών μας, καθιστώντας μας σοφότερους και πιο υπευθύνους πολίτες . Είναι γνωστό ότι Λαός χωρίς ιστορία είναι λαός χωρίς μέλλον. Η ζωτικότητα της μνήμης είναι η προϋπόθεση κάθε ανθρώπινης προόδου.
Η σημερινή τελετή αποτελεί ημέρα ισχυρής εθνικής μνήμης, τιμής, υπερηφάνειας και εθνικής ανάτασης, καθώς και απόδοσης του οφειλόμενου φόρου τιμής και σεβασμού στη θυσία των ηρωικών αγωνιστών της Μάνης που έβαλαν τέλος στην επίδοξη προσπάθεια άλωσης της αδούλωτης γης τους.
Περιποιεί ιδιαίτερη τιμή στο πρόσωπό μου η ανάθεση από το Δήμο ανατολικής Μάνης της εκφώνησης του πανηγυρικού λόγου της σημερινής επετείου. Είμαι έμπλεος συναισθημάτων συγκίνησης και υπερηφάνειας γιατί αποτελώ και εγώ τέκνο αυτής της ηρωικής και ένδοξης μανιάτικης γης.
Προς τούτο ευχαριστώ θερμά το κύριο δήμαρχο και μέσω αυτού όλους τους συμπατριώτες μου Μανιάτες και Λάκωνες. Επιτρέψτε μου επίσης να συγχαρώ την κοινότητα των απανταχού Πολυαραβιτών για την συνδιοργάνωση αυτής της εξαιρετικής τελετής.
Με δέος, θαυμασμό, συγκίνηση και υπερηφάνεια γιορτάζουμε φέτος, όλοι οι απανταχού Μανιάτες, τα 199 χρόνια από την νικηφόρα μάχη του Πολυάραβου. Μια νίκη που ακτινοβολεί πολύ πέραν από τα γεωγραφικά όρια της Μάνης, συγκινεί όλη την Ελλάδα και γίνεται πηγή έμπνευσης που πλημμυρίζει τις ψυχές όλων των Ελλήνων. Τιμούμε τους ηρωικούς αγωνιστές της Μάνης που έβαλαν τη θυσία της ζωής τους ενέχυρο για την ελευθερία και τη νίκη, γιατί η νίκη είναι αδήριτα συνδεδεμένη με την ελευθερία. Η εθνική αξιοπρέπεια και η τιμή είναι αδιαπραγμάτευτα σε μια ευνομούμενη πολιτεία. Η αδάμαστη ψυχή των Μανιατών καταδεικνύει τον συνεχή αγώνα της ζωής για τα ιδανικά της ανεξαρτησίας και της εθνικής ταυτότητας .
Εδώ στο ψηλότερο χωριό της Μάνης, εορτάζουμε σήμερα την επέτειο της καθοριστικής σημασίας επικράτηση των υπερασπιστών της Μάνης που με την ανυπέρβλητη γενναιότητα κατατρόπωσαν τον αιγυπτιακό στρατό του Ιμπραήμ και έσβησαν οριστικά στη τρίτη και καθοριστική μάχη με τους Αιγυπτίους τα όνειρα και οράματα του εισβολέα να κατακτήσει όλο το Μοριά και να σβήσει εντελώς τη φλόγα της επανάστασης.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ΜΑΝΗ κλήθηκε να διαδραματίσει κύριο και καταλυτικό στην Εθνεγερσία. Πολεμικός λαός οι Μανιάτες, όπως λέει ο αείμνηστος καθηγητής Κουτσιλιέρης, κατάφεραν ολόκληρους αιώνες να κρατήσουν ελεύθερη τη γη τους αγωνιζόμενοι συνεχώς κατά της πανίσχυρης οθωμανικής αυτοκρατορίας, ήταν επόμενο να αποτελέσουν την εμπροσθοφυλακή του αγωνιζόμενου ελληνισμού και να σηκώσουν το μεγάλο βάρος του πολέμου. Η συμμετοχή των Μανιατών στον αγώνα του 21 ήταν καθολική και αυθόρμητη, οι Μανιάτες έγιναν οι μπροστάρηδες στην υπέρτατη ανάγκη της εξέγερσης ανάβοντας τη φλόγα της επανάστασης. Ελευθέρωσαν τη Καλαμάτα, πολέμησαν στη Τρίπολη, στη Μονεμβασιά στη Εύβοια, στη Στερεά Ελλάδα, στην Ήπειρο και όπου οι ανάγκες του πολέμου τους καλούσαν.
Αρχές 1825 η επανάσταση του 21 άρχισε να παρουσιάζει κάμψη. Ήταν η εποχή που η Ελληνική Επανάσταση έπνεε τα λοίσθια και η στρατιωτική κατάσταση ολοένα χειροτέρευε. Το Μεσολόγγι είχε πέσει, η Ρούμελη ακόμα πάλευε κι η Πελοπόννησος ψυχομαχούσε. Ο Ιμπραήμ με τις πολυάριθμες ορδές του, έσβηνε κάθε εστία αντίστασης στον Μοριά, καίοντας και καταστρέφοντας τα πάντα.
Η Μάνη, όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο Γεώργιος Μακφαίηλ στο σπουδαίο βιβλίο για τον Πολυάραβο, ήταν η μοναδική αξιόλογος περιοχή της Ελλάδος, από απόψεως εκτάσεως, πολεμικού δυναμικού ήτοι οπλισμένος και εμπειροπόλεμος πληθυσμός με ηθικό, μαχητική αξία και θέληση αγωνιστική, η οποία παρέμενε ακόμη ελεύθερη και δεν είχε υποκύψει στα πλήγματα του Ιμπραήμ αποτελώντας το τελευταίο προπύργιο της επανάστασης. Το αδούλωτο της Μάνης συντηρούσε τις ελπίδες όλων των Ελλήνων του Μωριά και της Ρούμελης, οι οποίοι είχαν υποκύψει στην ισχύ των όπλων του Αιγύπτιου κατακτητού, ενώ καθιστούσε ανυπόστατο και ψευδές κάθε επιχείρημα του τούρκου ότι έχει καταστείλει την επανάσταση και ότι δεν υφίστατο, συνεπώς θέμα, εμπλοκής των ευρωπαϊκών δυνάμεων.
Παράλληλα ενεθάρρυνε και έδινε νόημα στον συνεχή και αδιάκοπο κλεφτοπόλεμο τον οποίο ο Κολοκοτρώνης κατήγαγε κατά των Αιγυπτιακών στρατευμάτων.
Από στρατιωτικής πλευράς η Μάνη βρίσκεται σε πλευρική θέση και σε μικρή απόσταση από την μεσσηνιακή χερσόνησο την οποία ο Ιμπραήμ είχε καταστήσει βάση του για τις περαιτέρω επιχειρήσεις και εκστρατείες του και ως εκ τούτου εκ της Μάνης και δια της Μάνης ήταν δυνατόν να οργανωθούν και πραγματοποιηθούν καίρια χερσαία ή θαλάσσια πλήγματα εναντίον της πολεμικής βάσεως του Ιμπραήμ.
Για όλους τους ανωτέρω λόγους, η στρατηγική αξία της Μάνης, δεν διέφυγε της οξυδέρκειας και της στρατιωτικής εκτίμησης του Ιμπραήμ. Οι επιχειρήσεις, είχαν ως αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη των ζωτικών περιοχών της Μάνης και την καταστροφή των ενόπλων αυτής τμημάτων και την εν συνεχεία υποταγή και εξανδραποδισμό των κατοίκων της. Οι καταστροφές όμως, τις οποίες υπέστησαν οι δυνάμεις του Ιμπραήμ από τα Μανιάτικα όπλα και στις δύο μεγάλες εξορμήσεις του εναντίον Δυρού και Αλμυρού προκάλεσαν την οργή του Ιμπραήμ, ο οποίος έξαλλος αποφάσισε την υποταγή της Μάνης. Προς τον σκοπό αυτό συγκρότησε κατάλληλη στρατιά από πεζικό, ιππικό και ορειβατικό πυροβολικό, κατευθύνθηκε περί τα μέσα Αυγούστου στην πεδιάδα της Σπάρτης. Αν και απέτυχε να κυριεύσει το κάστρο του Μυστρά προήλασε νοτιότερα φτάνοντας έξω από το Γύθειο.
Το σχέδιο επιθέσεως προς κατάληψη της Ανατολικής και εν συνεχεία της Δυτικής Μάνης, προέβλεπε: Μία κυρία επίθεση κατά τον άξονα Γύθειον - Πασσαβάς - Αρεόπολις και μία δευτερεύουσα προς την κατεύθυνση των Βαρδουνοχωρίων και εν συνεχεία προς τις περί την Γιάτρισσα ορεινές διαβάσεις του Ταυγέτου. Το σχέδιο ήταν ορθολογιστικό και παρείχε στους Αιγυπτίους πολύ καλές πιθανότητες επιτυχίας, καθώς ο επιτιθέμενος διέθετε πολλαπλάσια δύναμη του αμυνομένου με πολύ καλύτερο εξοπλισμό και υποστήριξη από πυροβόλα.
Από την πλευρά τους οι Μανιάτες βρίσκονταν σε πολεμικό συναγερμό και ελάμβαναν κάθε μέτρο, από απόψεως προπαρασκευών, το οποίο θα συνέβαλε στην επιτυχή απόκρουση του εισβολέως, ενώ ενισχύεται συνεχώς η αυτοπεποίθησής των ότι θα νικήσουν εκ νέου τον Ιμπραήμ.
Αν και δεν είχε οριστεί γενικός αρχηγός των επιχειρήσεων ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης δίνει τις οδηγίες οργάνωσης της άμυνας, ενώ η διοίκηση στις εστίες αντιστάσεως ασκείτο από τους κατά τόπους οπλαρχηγούς, οι οποίοι σε πλήρη συνεργασία και συντονισμό μεταξύ τους συγκέντρωναν τα τμήματά τους και κατελάμβαναν τα προσφορότερα κατά την κρίση τους εδαφικά σημεία για να εμποδίσουν την προέλαση του εχθρού και να προκαλέσουν σε αυτό βαριές απώλειες. Έτσι οργάνωσαν τρεις γραμμές αμύνης, εκμεταλλευόμενοι κάθε εδαφική έξαρση, κάθε βράχο και ριζωμιά, πύργο και μαντροτοιχεία για να απορροφήσουν την ορμή των επιτιθεμένων τμημάτων. Αυτό αποδείχτηκε επι του πεδίου πολύ έξυπνη τακτική, γιατί οι δύο πρώτες αμυντικές τοποθεσίες του Προφήτη Ηλία και της στενωπού Δερβέν-Φούρκα είχαν υψομετρική διαφορά μεταξύ τους, σαφώς υπερκείμενη η δεύτερη της πρώτης, ώστε η προοδευτική πύκνωση των πυρών από τους Μανιάτες να εξαντλήσει και να αποδιαργωνώσει το ρυθμό της επίθεσης. Η επιλογή δε του χωριού Πολυάραβος ως τελική τοποθεσία απόκρουσης της τελικής επίθεσης, ήταν οξυδερκής, προδίδουσα σαφώς πλεονέκτημα στους υπερασπιστές των σπιτιών και των στενών δρόμων του χωριού αναγκάζοντας τους εχθρούς να ενεργούν αφύλακτοι και εκτεθειμένοι στα σκοπευμένα πυρά. Επιπρόσθετα σώφρον μέτρον αποδείχτηκε η εκκένωση των πεδινών χωριών και γενικώς των δυναμένων ευκόλως να προσβληθούν από τον εχθρό και η συγκέντρωση του πληθυσμού επι των ορεινών κατοικημένων τόπων, όπου η ενέργεια του δύσκαμπτου Αιγυπτιακού πεζικού θα ήταν δύσκολη, ενώ η ενέργεια του ιππικού παντελώς αδύνατον να εκδηλωθεί.
Την 27η Αυγούστου οι Άραβες φτάνοντας δυτικώς του κάστρου του Πασσαβά προσέκρουσαν σε οργανωμένη αντίσταση και ηττηθέντες συμπτύχθηκαν καταδιωκόμενοι εκείθεν του Πασσαβά. Ήταν ακριβώς η κρίσιμη στιγμή, καθώς ο Ιμπραήμ αποφασίζει να τροποποιήσει την κύρια του προσπάθεια στρέφοντας το σύνολο σχεδόν της δύναμης του εκ της περιοχής Γυθείου προς τα Βαρδουνοχώρια επιδιώκοντας να εισβάλει στη Δυτική Μάνη δια των ορεινών διαβάσεων του Ταυγέτου, που διέρχονται από τα χωριά Σκυφιάνικα και Πολυαραβο και άγουν στη περιοχή του Οιτύλου ελπίζοντας να βρει αυτές αφύλακτες. Στην επιλογή αυτή παρασύρθηκε από εσφαλμένες πληροφορίες και τυφλωμένος από το μένος να καταστρέψει τους Μανιάτες θεωρώντας ότι με τον ελιγμό αυτό θα διχοτομούσε τη Μάνη και θα ήταν εύκολα να την κατακτήσει ολόκληρη.
Με ισχυρή εμπροσθοφυλακή, τρείς χιλιάδες περίπου άνδρες κινήθηκε στη κατεύθυνση Κόκκινα Λουριά – Δεσφίνα - Πολυάραβος. Όταν η εμπροσθοφυλακή των Αιγυπτίων έφθασε στη Δεσφίνα, προσέκρουσε στην αντίσταση που προήρχετο απο τον πύργο του Σταθάκου, ο οποίος αν και αγωνιζόμενος σθεναρώς, τελικά, έπεσε ηρωικώς με τους δικούς του, δίδοντας έτσι περισσότερο χρόνο στους Μανιάτες να συγκεντρωθούν στον Πολυάραβο, να καταλάβουν αρχικώς την πρώτη αμυντική γραμμή που οργάνωσαν στη θέση Προφήτης Ηλίας και να αποκρούσουν εύκολα τις αλλεπάλληλες επιθέσεις της εμπροσθοφυλακής .
Ο Ιμπραήμ ανέλαβε ο ίδιος την διοίκηση των τμημάτων και την διεύθυνση των επιχειρήσεων και προσπάθησε με αλλεπάλληλες μετωπικές επιθέσεις του συνόλου της δύναμης των 12.000 ανδρών του να καταλάβει εύκολα το χωριό, επιδιώκοντας παράλληλα με πλευρικές επιθέσεις την υπερκέραση ή την κύκλωση των αμυνομένων.
Οι Μανιάτες αμυνόμενοι σθεναρώς σε κατάλληλες οχυρωμένες θέσεις και δημιουργώντας πολλές εστίες αντίστασης στις τρεις γραμμές άμυνας στηρίζοντας τα πλευρά σε στενωπούς και στενές διαβάσεις στο δύσβατο και απότομο έδαφος, με την τελευταία αυτή του χωριού Πολυαράβου, ανάγκασαν τον Ιμπραήμ να κατατμήσει το στρατό του σε επιμέρους τμήματα τα οποία λόγω μη γνώσης της περιοχής κατέστησαν ευάλωτα και εκτεθειμένα στα δραστικά και σκοπευμένα πυρά των Μανιατών από τα ταμπούρια και τις πολεμίστρες των πύργων και των σπιτιών, προκαλώντας τεράστιες απώλειες σε συνδυασμό με την εκτέλεση αιφνιδιαστικών πλευρικών επιθέσεων των Μανιατών και των άλλων τμημάτων που προσέτρεχαν σε ενίσχυση των αγωνιζομένων. Με την σχεδιασμένη και καλώς εκτελεσμένη σύμπτυξη των αμυνομένων στην επόμενη γραμμή άμυνας τις βράδυνες ώρες κάθε ημέρας προκαλούσαν σύγχυση στο εχθρό για την τακτική κατάσταση και απορρόφησαν με ευκολία την ορμή των επιτιθεμένων, καθώς προοδευτικά επήλθε η κόπωση και η ραγδαία πτώση του ηθικού τους, λόγω των απωλειών. Σημαντικό πλεονέκτημα για τους αμυνομένους αγωνιστές επήλθε την τελευταία μέρα της μάχης με την ενίσχυση αυτών με Μανιάτες και Λάκωνες με επικεφαλής τον Ηλία Τσαλαφατίνο, τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη τους Χρηστέους και τους Γιατράκους.
Οι Μανιάτες κατά την διεξαγωγή της μάχης επέδειξαν άφθαστο ηρωισμό και αυτοθυσία κατανοώντας την κρισιμότητα της μάχης. Έμπειροι πολεμιστές ενεργούντες στο έδαφός τους, με αδιαμφησβήτητη τη πολεμική τους ικανότητα στη μάχη σώμα με σώμα, αποτέλεσμα των πολυετών συγκρούσεων με τους τούρκους και έχοντας τεράστια αποθέματα αποφασιστικότητας και θάρρους που τροφοδοτούσε η συνεχώς νικηφόρα έκβαση της μάχης, κατάφεραν με τα εύστοχα πυρά και εκμεταλλευόμενοι το τακτικό πλεονέκτημα της υπεροχής των θέσεων τους, να καθηλώσουν τους εισβολείς και να τους τρέψουν σε φυγή, προκαλώντας τους βαρύτατες απώλειες. Έτσι οι Μανιάτες διατήρησαν το απάτητο και το ελεύθερο της πατρίδας τους κατανικώντας τρις τους επίδοξους κατακτητές, οι οποίοι εκδιωχθήκαν οριστικά.
Ο Ιμπραήμ Πασάς, διακεκριμένη στρατιωτική φυσιογνωμία της εποχής του, υπέστη μία νέα μεγάλη και ταπεινωτική ήττα απο τους Μανιάτες κατά την τριήμερη μάχη του Πολυαράβου. Από ισχυρός τυφώνας που κατήλθε στις αρχές Αυγούστου από τη Τρίπολη, μετατράπηκε, μόλις η δύναμη του ξεθύμανε στα αντρειωμένα στήθη των Μανιατών σε χείμαρρο καλοκαιριού με στερεμένα τα ορμητικά νερά του. Η Μάνη έδωσε ξανά τη νίκη της ελευθερίας και της τιμής. Οι απώλειες των Αιγυπτίων τεράστιες σε εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες (ορισμένες αναφορές να τις υπολογίζουν περίπου στους 1100 περίπου νεκρούς και 1400 περίπου τραυματίες, ενώ άλλες σε 200 μόνο την τρίτη ημέρα της μάχης) σε αντίθεση με τους Μανιάτες των οποίων οι απώλειες τους ανέρχονταν σε 28 νεκρούς και 75 τραυματίες, από τους οποίους 5 γυναίκες.
Στο Πολυάραβο γράφτηκε μια χρυσή σελίδα ιστορίας και δόξας για τη Μάνη και την Ελλάδα. Αποτέλεσε την καθοριστική και τελειωτική συντριβή κάθε προσπάθειας αποστέρησης της ελευθερίας από τους Μανιάτες και κατά επέκταση της ελληνικής δίψας για την ελευθερία. Η πολεμική αρετή των Μανιατών εμφορούμενοι από τα πανάρχαια ιδανικά της ελευθερίας της αγάπης για την πατρίδα της αυτοθυσίας καλλιεργουμένη από τα πατροπαράδοτα και θεμελιώδη χαρακτηριστικά που η σπαρτιατική αγωγή μετήγαγε δια μέσω των αιώνων στο ψυχισμό των Μανιατών του θάρρους της γενναιότητας της άρνησης υποταγής της ψυχής στους αριθμούς διατήρησε στη Μάνη το απόρθητο και το αδούλωτο ανεκτίμητο προαπαιτούμενο της ελευθερίας της ψυχής και του σώματος. Η ελευθερία παραμένει το υπέρτατο αγαθό με το οποίο η ανθρώπινη ύπαρξη εξελίσσεται και μεγαλουργεί .
Η νικηφόρα έκβαση της μάχης στο ένδοξο αυτό τόπο εν τοις πράγμασι είχε τεράστια σημασία όχι μόνο για τους Μανιάτες, αλλά για όλους τους Έλληνες. Η αξιοθαύμαστη, ηρωική στάση των Μανιατών έδωσε ελπίδα και θάρρος στο αγωνιζόμενο Έθνος των Ελλήνων. Με τις νικηφόρες μάχες σε Βέργα, Διρό και Πολυάραβο, διατήρησαν ανεξάρτητη τη Μάνη, αναπτέρωσαν το κλονισμένο ηθικό των αγωνιστών απαγορεύσαν την ολοκληρωτική καταστολή της επανάστασης σε μία πολύ κρίσιμη και δραματική καμπή της και κράτησαν ζωντανές τις ελπίδες όλων των Ελλήνων για ελευθερία. Μαζί με την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου συνετέλεσαν στην απόφαση των μεγάλων δυνάμεων να παρέμβουν τον επόμενο χρόνο μεταξύ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και των Ελλήνων επαναστατών για να σταματήσει η μακρόχρονη αιματοχυσία.
Εδώ στην άνυδρη και σκληρή γη κάτω από τη σκέπη του αγέρωχου Ταϋγέτου αισθήματα εθνικής υπερηφάνειας κατακλύζουν το μυαλό και τη ψυχή μας ατενίζοντας νοερά τους ηρωικούς Μανιάτες και Μανιάτισσες που πιστοί στις προαιώνιες προσταγές των προγονών τους έκαναν πράξη τα ανυπέρβλητα λόγια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου ΄΄ το δε την πόλιν σοι δούναι ουκ εμον έστιν ουκ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη΄΄ … γιατί για τους κατοίκους αυτής της ένδοξης γωνιάς η ελευθερία είναι το υπέρτατο αγαθό. Δεν λογίζεται ύπαρξη στη Μάνη χωρίς ελευθερία. Η γλώσσα και το μυαλό πάντα ελεύθερα, τα μάτια και το κεφάλι πάντα ψηλά. Τα γόνατα λυγίζουν μόνο για την προσευχή στη Παναγιά και τους αγίους. Ο φόβος μόνο στο Θεό. Αυτή η γη δεν προσκύνησε κανέναν, εδώ παντού πέτρες με ρίζες, ζωντανές πέτρες μαγνήτες που πάνω τους ο χρόνος γονατίζει όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής Γούδης. Οι Μανιάτες αντέχουν γιατί η εσωτερικότητα του χαρακτήρα τους διαμορφώνεται μέσα από τη δύναμη του βράχου και της αλμυρής θάλασσας, από την ελιά και τη φλόγα του ηλίου, η πνοή του ανέμου τους γεμίζει με την αίσθηση του ιερού του υπερβατικού και του θείου.
Οι Μανιάτες γνώριζαν ότι η μάχη αυτή είτε θα μετουσιωθεί σε νίκη και θα ανασήκωναν όλο το έθνος είτε η ήττα θα έφερνε το θάνατο και το σκότος. Πιστοί στις αρχές της φιλοπατρίας και της τιμής οι Μανιάτες ως νέοι σπαρτιάτες επανέλαβαν το σπαρτιατικό ΄΄μολων λαβε΄΄ με τη δωρική απάντηση που έδωσε λίγο πριν τη μάχη της Βέργας ο Γιωργάκης Μαυρομιχάλης στην απαίτηση υποταγής του αλαζόνα Ιμπραήμ ΄΄σε περιμένουμε με όσες δυνάμεις διαθέτεις. Οι κάτοικοι της Μάνης γράφομεν και σε περιμένομεν΄΄. Με τον ηρωισμό τους, το αγωνιστικό τους φρόνημα, την αυταπάρνηση τους, το ήθος, την προσήλωση στη χριστιανική πίστη και την αδιάψευστη αγάπη για την πατρίδα αποτελούν για όλους εμάς ιστορικό φάρο και πρότυπα αρετής και μεγαλοψυχίας!
Οι Έλληνες στην ιστορία των αγώνων τους είναι οι μόνοι που ανέτρεψαν τον κανόνα ότι η αριθμητική υπεροχή και η υπεροχή των όπλων αρκεί για να επέλθει η νίκη στο πεδίο της μάχης .Έκαναν την εξαίρεση κανόνα στην διάρκεια των μαχών τους για την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους αποδεικνύοντας ότι η αυτοθυσία ενισχυόμενη από τη πιστή στο Θεό και η δύναμη της ψυχής που ωθείται από τα ιδεώδη της αξιοπρέπειας και της ελευθερίας είναι ικανά να συντρίψουν υπέρτερες δυνάμεις και έναντι όλων των προβλέψεων και δεδομένων. Στην ευνοϊκότερη εκτίμηση 2.000 ψυχές καθυποτάξαν 6πλασιους αντίπαλους, καλυτέρα εξοπλισμένους αλλά άδειους από ψυχικά αποθέματα και ιδανικά, εδώ στον Πολυάραβο.
Σημαντικό όμως επίσης διδακτικό μήνυμα της αυταπάρνησης των αγωνιστών που θα πρέπει να διακατέχει κάθε Έλληνα της σύγχρονης εποχής είναι η σύμπνοια, η ενότητα και η προσήλωση για το καλό της πατρίδας. Οι Μανιάτες με τη συλλογική και ενωμένη προσπάθεια όλων των οπλαρχηγών και αγωνιστών εφάρμοσαν με θαυμαστή ομοψυχία και ενότητα το αμυντικό σχέδιο χωρίς αντιδικίες και εγωισμούς. Πλήρως ταυτισμένοι με τα λόγια του Στρατηγού Μακρυγιάννη «Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί…δουλέψαμεν όλοι μαζί….όταν αγωνίζονται πολλοί τότε να λένε εμείς». Οπότε οι πρόγονοι μας ήταν ενωμένοι αφήσαν σε εμάς ως ιερή παρακαταθήκη λαμπρά παραδείγματα αυτοθυσίας και ηρωισμού για την ελευθερία της πατρίδας μας και τη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας!
Συνεπώς, μακριά από κάθε εγωπάθεια, ατομικιστική σκοπιμότητα, διαφθορά και διχόνοια επιβάλλεται όσο ποτέ άλλοτε να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες και προτεραιότητές μας ώστε να διασφαλίσουμε την πατρίδα μας, το έθνος μας .
Τα διαχρονικά αυτά μηνύματα αποτελούν ιστορικό φάρο αξιών απέναντι στις προκλήσεις των καιρών, στις δυσκολίες που ταλανίζουν τη πατρίδα μας. Στο πλαίσιο των ραγδαίων διεθνών μεταβολών και συγκρούσεων Πρωταρχικό και αυτονόητο στοιχείο παραμένει η διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητα του ελληνικού χώρου και για αυτό απαιτείται διαρκή επαγρύπνηση και προετοιμασία έναντι οποιασδήποτε πιθανής απειλής όπως επέδειξαν οι Μανιάτες στις συγκρούσεις με τους Άραβες που προσάρμοσαν την τακτική τους στις δυνατότητες του εχθρού και δεν αιφνιδιάστηκαν αλλά τον αιφνιδίασαν.
Αν στοχαστούμε τη προσταγή του Δαβάκη΄΄ προχωράτε εμπρός΄΄ και αν αντικρύσουμε νοερά την τελευταία γεμάτη αποφασιστικότητα και αυτοθυσία ματιά του Αυξεντίου και του Σταυριανάκου πριν διαβούν το πάνθεον των αθάνατων, τότε δεν έχουμε παρά να υποκλιθούμε στο μεγαλείο όλων των ηρώων που πότισαν με αίμα το δέντρο της Ελευθερίας και να ακολουθήσουμε το δρόμο της δικής τους αρετής και αγώνα και να σταθούμε άξιοι υπερασπιστές του έθνους.
199 χρόνια μετά, με οδοδείκτη την αυτοθυσία και τη γενναιότητα των υπερασπιστών της ένδοξης και αδούλωτης τούτης γης τιμούμε την ιστορία μας και το λαμπρό παρελθόν μας, αντλούμε τα διδάγματα της θυσίας των προγόνων μας, εμπνεόμαστε και οραματιζόμαστε ένα σύγχρονο και δυναμικό μέλλον στηριγμένο στις ελληνικές αξίες και αρετές. Και όπως έχει λεχθεί «Στους Έλληνες δόθηκε η αποστολή να μετατρέπουν τη δουλεία σε ελευθερία». Προσωπική και Εθνική!
Τιμούμε και δεν ξεχνούμε τους ηρωικούς Μανιάτες και Μανιάτισσες που πολέμησαν για την ελευθερία και τη νίκη στους αγώνες του έθνους και είμαστε υπερήφανοί που διατήρησαν τη Μάνη αδούλωτη ανά τους αιώνες .
Τιμούμε και γονατίζουμε ευλαβικά μπροστά στους αθάνατους νεκρούς που έπεσαν για την ελευθερία της πατρίδας και στη Παναγιά τη Γιάτρισσα που σκέπει την ένδοξη τούτη γη.
Ζήτω η αδάμαστη, ανίκητη, υπερήφανη και αδούλωτη Μάνη
Ζήτω η Ελλάδα!