Ἀπ' αὐτή ἀκόμη τήν μυθολογία ἀρχίζει γιά τούς Ἕλληνες ἡ παρουσία τους στό Αἰγαῖο. Καί αὐτό τό ὄνομα, τό ἔχει λάβει πρός τιμήν τοῦ βασιλέως τῶν Ἀθηνῶν, τοῦ Αἰγέα, ὁ ὁποῖος ρίφθηκε στή θάλασσα ἀπό τό Σούνιο ὅταν βλέποντας τό μέλαν ἱστίον τοῦ πλοίου ἀντί τοῦ λευκοῦ, ὅπου εἶχε λησμονήσει νά ἀναρτήσει ὁ υἱός του Θησεύς ἐπιστρέφοντας νικητής ἀπό τήν Κρήτη καί ὡς γνωστόν καί ἐκ τοῦ μύθου τούτου συνέθεσαν καί τραγωδίες οἱ Σοφοκλῆς καί Εὐριπίδης.
Τό Αἰγαῖον ἀπό τά πανάρχαια χρόνια καθίσταται καθ' ὁλοκληρίαν ἑλληνική θάλασσα καί στά νησιά στό διάβα τῶν αἰώνων ὁ ἑλληνικός πολιτισμός ἐπικρατεῖ καί δημιουργεῖ ἤθη καί ἔθιμα.
Μεγάλοι ἄλλωστε ἑλληνικοί στόλοι διέτρεχον τήν θάλασσα τοῦ Αἰγαίου εἴτε ὡς ναυτική πολεμική δύναμη εἴτε γιά τήν διεξαγωγή τοῦ ἐμπορίου.
*
Περαιτέρω, ἀπό τήν ἐμφάνιση τοῦ χριστιανισμοῦ στόν κόσμο, τά νησιά τοῦ Αἰγαίου ἔχουν σημαντική πρόσληψη τοῦ φωτός τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ.
Καθίστανται, τόπος εὐσέβειας καί λατρείας τοῦ Θεοῦ. Καί ἐκεῖ, στά νησιά αὐτά, τά αἰγαιοπελαγίτικα, γράφτηκαν σελίδες θυσίας καί δόξας. Ἰδιαίτερα μέσα ἀπό τίς «Πράξεις τῶν Ἀποστόλων» ἀλλά καί ἀπό τίς Ἐπιστολές τοῦ Ἀπ. Παύλου, καταδεικνύεται ἡ μαρτυρία τοῦ χριστιανικοῦ πνεύματος καί ἡ εὐεργετική του ἐπίδραση στή νησιωτική βιοτή, τή νομοθεσία, τά γράμματα, τήν τέχνη. Ἅγιες δέ προσωπικότητες ἀνά τούς αἰῶνες, ὅσιοι πατέρες καί διδάσκαλοι καλλιέργησαν πνευματικά καί σέ ὑψηλό ἐπίπεδο τόν νησιώτικο πληθυσμό. Ἡ δέ Ἐκκλησία πάντοτε ὡς φιλόστοργος μάνα δέν ἔπαυσε νά βρίσκεται κοντά στό λαό καί νά μεριμνᾶ σ' ὅλους τούς τομεῖς τῆς κοινωνίας. Ἡ παιδεία καί ἡ φιλανθρωπία ἦσαν οἱ βασικοί πυλῶνες τῆς δράσεώς της.
Κυρίως κατά τούς βυζαντινούς χρόνους κτίζονται ναοί καί μοναστήρια ὡς κέντρα λατρείας καί προσευχῆς ἀλλά καί ὑγιοῦς πολιτισμοῦ.
Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ Αὐτοκράτωρ Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος μεταξύ τῶν ἄλλων «θεμάτων» τῆς διοικήσεως τῆς αὐτοκρατορίας τῆς ἐποχῆς του συγκαταλέγει καί «τό θέμα τό καλούμενον Αἰγαῖον πέλαγος».
Ἀκολούθησαν βέβαια οἱ κατοπινοί αἰῶνες, ὅπου τό Αἰγαῖον διέρχεται πολλές ταραχώδεις περιόδους καί καταστάσεις, ἀλλά πάντοτε ἡ χριστιανική πίστη ἦταν ριζωμένη βαθειά στίς ψυχές τῶν κατοίκων τῶν νησιῶν μας αὐτῶν.
*
Ὀφείλουμε, ἐν προκειμένῳ, νά ὑπογραμμίσουμε καί νά τονίσουμε ὅτι σ' ὅλες τάς νήσους τοῦ Αἰγαίου ὑπάρχουν ἰσχυρότατα ἀποδεικτικά στοιχεῖα τῆς παρουσίας τοῦ χριστιανισμοῦ ἀπό τούς πρώτους αἰῶνες. Μερικά μόνον ἀναφέρουμε ὡς ἐξόχως ἐνδεικτικά:
Τόν 1ο αἰῶνα, ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης γράφει τήν Ἀποκάλυψη στήν νῆσο Πάτμο, ἐνῶ ὁ Ἀπ. Παῦλος πλειστάκις πλέει στό Αἰγαῖο πέλαγος καί διαμένει σέ νήσους αὐτοῦ. Ἐπισκοπές καί Ἐπίσκοποι πολλῶν νήσων ἀναφέρονται ἤδη στήν Δ' Οἰκουμενική Σύνοδο τοῦ 451 μ.Χ. Τόν 4ο αἰ., ἡ ἁγία Ἑλένη ἱδρύει τόν μεγάλο ναό τῆς Ἐκατονταπυλιανῆς στήν Πάρο καί λίγο ἀργότερα ὁ Ἰουστινιανός ἀνακαινίζει τό σπουδαῖο αὐτό χριστιανικό μνημεῖο. Ἡ Μονή Κεχροβουνίου κτίζεται τόν 9ο αἰ. στή Τῆνο, ἡ Μονή Παναχράντου στήν Ἄνδρο τόν 10ο αἰ. καί στήν Ἀμοργό, ἡ Χοζοβιώτισσα τόν 11ο αἰ. Ἐξαιρετική βιβλιοθήκη ἐγκαθιστᾶ ὁ ὅσιος Χριστόδουλος ἐπίσης τόν 11ο αἰ. στή Μονή τῆς Πάτμου.
Καί βέβαια ὅλους τούς ἑπόμενους αἰῶνες, ὁ χριστιανισμός στά νησιά τοῦ Αἰγαίου πελάγους δέν ἀποτελεῖ μουσειακό ἀντικείμενο ἀλλά ζωντανό κεφάλαιο ζωῆς καί δράσεως μέχρι σήμερα.
Θεωροῦμε, συνεπῶς, ὅτι τό χριστιανικό στοιχεῖο ἀποτελεῖ ἰσχυρότατο argument σέ διεθνές ἐπίπεδο καί σέ ποικίλα forum διαλόγων καί συσκέψεων, ἰδίᾳ ἔναντι καί τῶν σημερινῶν τουρκικῶν προκλήσεων καί διεκδικήσεων. Οὐδόλως θά πρέπει νά παραθεωρεῖται, ἀλλά τοὐναντίον νά προβάλλεται δεόντως.